নতুন অপৰাধ আইনে কিদৰে অপৰাধ নিয়ন্ত্ৰণত সহায় কৰিছে অসম আৰক্ষীক?

অসম আৰক্ষী (প্ৰতীকী ছবি)

প্ৰায় ৯ মাহ পূৰ্বে সমগ্ৰ দেশত প্ৰৱৰ্তন কৰা তিনিখন নতুন অপৰাধমূলক আইনৰ ফলত পূৰ্বৰ শতিকা পুৰণি ঔপনিৱেশিক আইনৰ তুলনাত অসমত দোষী সাব্যস্ত হোৱাৰ হাৰ ২.৫ গুণতকৈও অধিক হৈছে বুলি বুধবাৰে এগৰাকী জ্যেষ্ঠ বিষয়াই প্ৰকাশ কৰে ।

অসম আৰক্ষীৰ বিশেষ সঞ্চালক প্ৰধান (চি আই ডি) মুন্না প্ৰসাদ গুপ্তাই পিটিআইক দিয়া এক সাক্ষাৎকাৰত কয় যে তদন্ত প্ৰক্ৰিয়াৰ সময়ত প্ৰযুক্তিৰ বাধ্যতামূলক ব্যৱহাৰৰ লগে লগে বিচাৰৰ সময়ত সাক্ষীৰ শত্ৰুতাৰ ঘটনা ব্যাপকভাৱে হ্ৰাস পাইছে । তেওঁ কয় যে নতুন আইন তিনিখনৰ অধীনত বিচাৰ হোৱা গোচৰসমূহৰ দোষী সাব্যস্ত হোৱাৰ হাৰ ৬৬ শতাংশ, আনহাতে পুৰণি আইনসমূহৰ অধীনত পঞ্জীয়ন কৰা বিষয়সমূহত এতিয়া প্ৰায় ২৫ শতাংশ, যিটো ২.৬ গুণ অধিক ।

তেওঁ লগতে কয়, “নতুন আইনসমূহে তদন্তকাৰী আৰু ন্যায় ব্যৱস্থাৰ বাবে কিছুমান কাম সহজ কৰি তুলিছে । ডিজিটেল প্ৰমাণক বহু গুৰুত্ব দিয়া হৈছে । ইয়াক আদালতত ৰখাটো সুবিধাজনক আৰু লগতে বিচাৰৰ বাবে টেম্পাৰ-প্ৰুফ ।”

গুপ্তাই জোৰ দি কয় যে অনুসন্ধান আৰু জব্দ অভিযানৰ সময়ত ভিডিঅ’গ্ৰাফী বাধ্যতামূলক কৰা হৈছে, যাৰ ফলত সাক্ষীয়ে আদালতত শত্ৰুতা প্ৰকাশ কৰাটো প্ৰায় অসম্ভৱ হৈ পৰিছে, একে সময়তে নতুন বিধানৰ অধীনত ই-চমন প্ৰৱৰ্তন কৰা হৈছে । তেওঁ লগতে কয়, “তদন্ত স্বচ্ছ আৰু জবাবদিহি হোৱাৰ লগে লগে আমাৰ বাবে এইটো এটা গেম চেঞ্জাৰ হৈ পৰিছে । এই পদক্ষেপৰ লগতে আন কিছুমান নতুন নিয়মৰ বাবে নতুন আইন তিনিখনৰ অধীনত বিচাৰ হোৱা গোচৰৰ দোষী সাব্যস্ত হোৱাৰ হাৰ ৬৬ শতাংশ হৈছেগৈ ।”

নতুন আইনৰ অধীনত পঞ্জীয়ন কৰা সকলো গোচৰ বিবেচনা কৰি দোষী সাব্যস্ত হোৱাৰ এই হাৰত উপনীত হৈছে, য’ত আদালতে ৰায়দান কৰিছে, অৰ্থাৎ ৩৪ শতাংশক দোষমুক্ত কৰা হৈছে ।

২০২৪ চনৰ ১ জুলাইৰ পৰা ঔপনিৱেশিক যুগৰ ভাৰতীয় দণ্ডবিধিৰ (আই পি চি), ফৌজদাৰী বিধি সংহিতা (চি আৰ পি চি) আৰু ভাৰতীয় প্ৰমাণ আইন (আই ভি এ)ৰ ঠাইত ক্ৰমে ভাৰতীয় ন্যায় সংহিতা (বি এন এছ), ভাৰতীয় নাগাৰিক সুৰক্ষা সংহিতা (বি এন এছ এছ) আৰু ভাৰতীয় সাক্ষ্য অধিনিয়াম (বি এছ এ) প্ৰণয়ন কৰা হয় ।

এম পি গুপ্তাই কয়, “অসমত পুৰণি আইনৰ অধীনত পঞ্জীয়ন হোৱা গোচৰৰ বৰ্তমানৰ দোষী সাব্যস্ত হোৱাৰ হাৰ প্ৰায় ২৫ শতাংশ । ২০২০ চনত পূৰ্বৰ প্ৰায় ছয় শতাংশৰ তুলনাত যোৱা ৩-৪ বছৰত এই পৰ্যায়লৈ বৃদ্ধি পাইছে ।” অসম আৰক্ষীয়ে আশা কৰিছে যে আগন্তুক দুবছৰৰ ভিতৰত নতুন আইনৰ অধীনত দোষী সাব্যস্ত হোৱাৰ শতকৰা হাৰ আৰু উন্নত হ’ব, কাৰণ বহু বিষয় অবিৰতভাৱে উন্নীত কৰা হৈছে বুলিও তেওঁ লগতে কয় ।

গুপ্তাই জোৰ দি কয়, “আমি ৩৪ শতাংশক দোষমুক্ত কৰাৰ বিষয়ে অধ্যয়ন কৰি থকাৰ বাবে অধিক উন্নতিৰ পৰিসৰ সদায় আছে । অহা ১-২ বছৰত নতুন আইনৰ অধীনত অধিক গোচৰ বিচাৰৰ বাবে আহিব । তেতিয়াহে, আমি সমগ্ৰ আন্তঃকাৰ্য্যকৰী অপৰাধমূলক ন্যায় ব্যৱস্থা (আইচিজেএছ)ত দৃশ্যমান পৰিৱৰ্তন দেখিবলৈ পাম ।”

তেওঁ কয় যে পুৰণি আইনৰ অধীনত কঠোৰ গোচৰৰ সময়ত তদন্তকাৰী বিষয়াসকলে চৰ্টকাট বিচাৰিছিল যদিও নতুন আইনত নিৰ্ধাৰিত কিছুমান বাধ্যতামূলক পদক্ষেপৰ বাবে আজিকালি সেয়া সম্ভৱ নহয়, যাৰ ফলত আৰক্ষীৰ জবাবদিহিতা বৃদ্ধি পায় ।

গুপ্তাই কয় যে, “প্ৰযুক্তিৰ ব্যৱহাৰ এতিয়া ব্যতিক্ৰমীভাৱে বেছি । সাত বছৰ বা তাতকৈ অধিক শাস্তি থকা যিকোনো অপৰাধৰ বাবে অপৰাধস্থলীলৈ ফৰেনছিক বিশেষজ্ঞৰ ভ্ৰমণ কৰাটো অতি প্ৰয়োজনীয় । ইয়াৰ ফলত প্ৰমাণৰ মানদণ্ড উন্নত হৈছে, যাৰ ফলত দোষী সাব্যস্ত হোৱাৰ হাৰ অধিক হৈছে ।”

নতুন আইনসমূহে বিচাৰৰ বিভিন্ন পৰ্যায়ৰ বাবে ন্যায়পালিকাৰ বাবে সময়সীমাও নিৰ্ধাৰণ কৰিছে যেনে পূৰ্বৰ সময়ত এনে অগণন অনুদানৰ তুলনাত প্ৰতিৰক্ষাৰ বাবে দুটাতকৈ অধিক স্থগিত ৰখাৰ অনুমতি দিয়া নহয় বুলিও তেওঁ লগতে কয় ।

গুপ্তাই কয়, “ভিডিঅ’ কনফাৰেন্সিঙৰ জৰিয়তে অভিযুক্ত, সাক্ষী আৰু বিশেষজ্ঞৰ হাজিৰ হোৱাৰ পৰিসৰো এতিয়া বৃদ্ধি পাইছে । গড়ে সমগ্ৰ অসমতে ভিডিঅ’ কনফাৰেন্সিঙৰ জৰিয়তে প্ৰতিমাহে প্ৰায় ৯ হাজাৰ আণ্ডাৰট্ৰাইল আদালতৰ সন্মুখত দাখিল কৰা হৈছে ।”

এফ আই আৰৰ অভিযোগনামা দাখিলৰ কথা উল্লেখ কৰি অসম আৰক্ষীৰ জ্যেষ্ঠ বিষয়াগৰাকীয়ে কয় যে নতুন আইনৰ ৬৬ শতাংশ গোচৰত ৬০-৯০ দিনৰ নিৰ্দিষ্ট সময়সীমাৰ ভিতৰত দাখিল কৰিবলৈ সক্ষম হৈছে ।

তেওঁ লগতে কয়, “আমি সময়সীমাৰ ভিতৰত সকলো গোচৰৰ চাৰ্জ শ্বীট দাখিল কৰিব লাগে আৰু আমি ইয়াৰ ওপৰত কাম কৰি আছো । ইয়াৰ বাবে আমাক অধিক বৈজ্ঞানিক বিশেষজ্ঞৰ প্ৰয়োজন আৰু ইয়াৰ বাবে চৰকাৰে নিযুক্তি অভিযান চলাই আছে ।”

ক্ষেত্ৰ বিষয়াসকলক বিশেষকৈ নিম্ন পদবীৰ বিষয়াসকলক সহায় কৰিবলৈ বিভিন্ন এছ অ’ পি প্ৰকাশৰ প্ৰয়োজনীয়তাও আছে আৰু এই দিশতো চৰকাৰে কাম কৰি আছে বুলি গুপ্তাই কয় ।

“বিএনএছ, বিএনএছএছ আৰু বিএছএৰ ৰোল আউটৰ পূৰ্বে আমি সকলোকে ১০০ শতাংশ প্ৰশিক্ষণ দিছিলো, তদন্তকাৰী বিষয়াৰ পৰা ওপৰৰ পৰা আৰম্ভ কৰি। পিছত আমি আনকি কনিষ্টবলকো প্ৰশিক্ষণ দিছিলো । অৱশ্যে শিক্ষণ এক অবিৰত প্ৰক্ৰিয়া আৰু আমি তেওঁলোকৰ প্ৰশিক্ষণ পুনৰ আৰম্ভ কৰাৰ পৰিকল্পনা কৰিছো যাতে কোনেও কোনো ভুল নকৰে ।”

গুপ্তাই কয় যে নতুন আইনসমূহ অতিশয় “ভুক্তভোগীকেন্দ্ৰিক” আৰু ইয়াত ‘শূন্য এফআইআৰ’ৰ দৰে বিধান বাধ্যতামূলকভাৱে অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে, যিবোৰ সংঘটিত হোৱা ঠাইত দাখিল কৰাৰ প্ৰয়োজন নাই । কোনো ভুক্তভোগীয়ে নতুন আইনৰ অধীনত যিকোনো ঠাইতে অভিযোগ দাখিল কৰিব পাৰে আৰু প্ৰশাসনে সংশ্লিষ্ট আৰক্ষী থানালৈ হস্তান্তৰ কৰিব ।

শেহতীয়াকৈ অসম আৰক্ষীৰ অপৰাধ অনুসন্ধান বিভাগে ‘নতুন অপৰাধ আইন: মানক পৰিচালন পদ্ধতি আৰু নিয়ম’ নামৰ এখন গ্ৰন্থ প্ৰকাশ কৰিছে, যিখন গ্ৰন্থখন দেওবাৰে উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চলত তিনিটা নতুন অপৰাধমূলক আইন ৰূপায়ণৰ পৰ্যালোচনা কৰি কেন্দ্ৰীয় গৃহমন্ত্ৰী অমিত শ্বাহে প্ৰকাশ কৰিছে ।

শ্বাহে ৬৬ শতাংশ গোচৰৰ নিৰ্দিষ্ট সময়সীমা ৬০-৯০ দিনৰ ভিতৰত চাৰ্জ শ্বীট দাখিল কৰাটো নিশ্চিত কৰাৰ বাবে অসম চৰকাৰক অভিনন্দন জনাইছিল আৰু আন ৰাজ্যসমূহক এই পন্থা মানি চলিবলৈ আহ্বান জনাইছিল ।