Flood causes effects and prevention : বান বিভীষিকা! ইয়াৰ কাৰণ, প্ৰভাৱ আৰু প্ৰতিৰোধৰ উপায়

বানপানী

নিৰ্ধাৰিত সীমাৰ বাহিৰত বহু পৰিমাণৰ পানীৰ উপচি পৰাক বানপানী বুলি ক’ব পাৰি। বানপানীৰ কিছুমান কাৰণৰ ভিতৰত আছে ধাৰাসাৰ বৰষুণ, নৈ-উপনৈ উপচি পৰা, বৰফ গলি যোৱা, পানী সংৰক্ষণৰ বিফলতা বা পানী ৰখা গাঁথনি ইত্যাদি। বানপানীৰ ফলত বিভিন্ন সংক্ৰামক ৰোগ হ’ব পাৰে, আন্তঃগাঁথনি আৰু সম্পত্তি ক্ষতিগ্ৰস্ত হ’ব পাৰে, ইয়াৰ পথত অহা যিকোনো উদ্ভিদ বা বন্যপ্ৰাণীৰ ক্ষতি হ’ব পাৰে আৰু বাসস্থানৰ ক্ষতি হ’ব পাৰে।

বানপানীক বৰ্তমান যুগৰ এটা ভয়ংকৰ প্ৰাকৃতিক দুৰ্যোগ বুলি অভিহিত কৰিব পাৰি। উন্নত, উন্নয়নশীল সকলো দেশতে এতিয়া কম-বেছি পৰিমাণে বানপানীৰ প্ৰভাৱ দেখা যায়। ভাৰতৰ বিভিন্ন ৰাজ্যকে ধৰি  আমেৰিকাত, ডুবাই আদি উন্নত প্ৰযুক্তিৰে ভৰা ঠাইবোৰো এই দুৰ্যোগৰ সাৰি যাব পৰা নাই। সময়ে সময়ে ইয়াৰ প্ৰভাৱো অতি ভয়াৱহ হোৱা দেখা যায়।

অসমৰ বানপানী

বানপানীৰে অসম তথা অসমবাসীৰ চিনাকি আজিৰ নহয়। প্ৰতিবছৰে দেখা এখন সকৰুণ ছবি। হাহাকাৰ-বিভীষিকাৰে ত্ৰস্তমান হৈ থকা ৰাইজে প্ৰতিবছৰে ভুগি আহিছে যন্ত্ৰণা। প্ৰত্যেক বছৰে বানপানীত অসমৰ একো একোটা অঞ্চল, পৰিয়াল, ঘৰ-দুৱাৰ আদি নিঃশেষ হৈ যায়। অসমৰ দুয়োটা উপত্যকাৰ জনসাধাৰণৰ বাবে ব্ৰহ্মপুত্ৰ আৰু বৰাক নদী প্ৰাণকেন্দ্ৰশ্বৰূপ। এটা প্ৰজন্মৰ পিছত এটা প্ৰজন্ম গৈছে, কিন্তু শেষ হোৱা নাই অসমৰ বানপানীৰ সমস্যা।

জলবায়ু পৰিবৰ্তনৰ লগে লগে অসমৰ বান সমস্যা ক্ৰমাৎ ভয়াৱহ হোৱা পৰিলক্ষিত হয়। জলবায়ু পৰিবৰ্তনৰ ফলত তাপমাত্ৰা বৃদ্ধি পাবলৈ লোৱাত হিমপ্ৰবাহ বাঢ়ি গৈ নদীবিলাক বাৰিষা পৰিপূৰ্ণ হৈ পৰে। তাৰ ওপৰত অতিৰিক্ত বৰষুণৰ ফলত নদীৰ বহন ক্ষমতা অতিক্ৰমী মথাউৰি ভাঙি সঘনাই বানপানীৰ সৃষ্টি হয়। উত্তৰ পূৰ্বাঞ্চলৰ সকলো ৰাজ্য পাহাৰীয়া হোৱা বাবে উচ্চ হাৰৰ বৰষুণৰ পানী নিষ্কাষণৰ পথ একমাত্ৰ অসম হোৱাৰ বাবে প্ৰতি বছৰে অসম বানপানীৰে প্লাৱিত হৈ থাকে। অসমক আগুৰি থকা ৰাজ্যসমূহৰ পাহাৰবোৰ কটাৰ ফলত ভূমিৰ ক্ষয়ীকৰণ বাঢ়ি আহিছে। ২০২৪ৰ ভয়াৱহ বানপানীত অসমত মৃত্যু হোৱা লোকৰ সংখ্যা শতকৰ ঘৰৰ ওচৰ পাইছে। বানৰ কৱলত পৰিছে কেইবালক্ষাধিক লোক।

বানপানী প্ৰকাৰ

নদীৰ বানপানী (River Flood)

এক বিশেষ সময়ত ধাৰাসাৰ বৰষুণৰ ফলত ক্ৰমান্বয়ে নদীসমূহ উপচি পৰে। নদীৰ বানপানীৰ দ্বাৰা প্ৰভাৱিত হ’ব পৰা অঞ্চলবোৰ নদীৰ আকাৰ আৰু বৰষুণৰ পৰিমাণৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে।
নদীৰ বানপানীৰ ফলত কিছু কিছু ঠাই ভয়ংকৰ বানৰ সৃষ্টি। বাঢ়নী পানীত বিভিন্ন জীৱ-জন্তুৰ মৃত্যু হোৱাৰ লগতে বন্যপ্ৰাণী আৰু বাসস্থানৰ ক্ষতিসাধন হয়। ইয়াৰ লগতে নদীৰ বানপানীয়ে অপৰিসীম অৰ্থনৈতিক ক্ষতি কৰিব পাৰে।

উপকূলীয় বানপানী (Coastal flood)

তীব্ৰ বতাহ বা ধুমুহাৰ ফলত হয় যি উচ্চ জোৱাৰৰ সময়ত উপকূলৰ ফালে আগবাঢ়ে। যেতিয়া শক্তিশালী ঢৌৱে উপকূলৰ টিউন বা ডাইক ভাঙি পেলায়, অঞ্চলটো সাধাৰণতে বানপানী হয়।
কম প্ৰতিৰক্ষা আৰু নিম্ন উচ্চতা থকা উপকূলীয় অঞ্চলবোৰ আটাইতকৈ বেছি প্ৰভাৱিত হয়। ভাঙনিটো মেৰামতি কৰাৰ সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ সময় হৈছে কম জোৱাৰৰ সময়ত।

নগৰীয়া বানপানী (Urban Flood)

এই বানপানী চহৰ বা নগৰ অঞ্চলত হয়। কাৰণ পানী নিষ্কাশন ব্যৱস্থাই অধিক পৰিমাণৰ বৰষুণ চম্ভালিব নোৱাৰে। যাৰ ফলত পানী জমা হৈ ৰাস্তা আৰু অট্টালিকাত বানপানীৰ সৃষ্টি হয়।

ক্ষন্তেকীয়া বানপানী (Flash Flood)

এই বানপানী হঠাৎ আৰু দ্ৰুতগতিত সৃষ্টি হয়। যিবোৰ ঠেক ভূখণ্ড বা সীমিত নিষ্কাশন ব্যৱস্থা থকা চহৰ অঞ্চলত হ’ব পাৰে। প্ৰচণ্ড বৰষুণ, বান্ধ বা বান্ধৰ বিকলতা, বা হঠাতে বৰফ বা ধ্বংসাৱশেষৰ জামৰ ফলত ফ্লেছ ফ্লাড হয়।

প্লুভিয়াল বান (Pluvial flood)

এয়া অত্যধিক বৰষুণৰ ফলত হোৱা বানপানী। যিয়ে নিষ্কাশন ব্যৱস্থাৰ ক্ষমতা অতিক্ৰম কৰে, যাৰ ফলত চহৰ অঞ্চলত পানী জমা হয়।

বান্ধ ভঙা বানপানী (Dam breaking floods)
বান্ধ বা জলাশয়ৰ পৰা হঠাৎ পানী ওলাই যোৱাৰ ফলত এই বানপানীৰ সৃষ্টি হয়, যাৰ ফলত তলৰ পানীৰ মাত্ৰা দ্ৰুত আৰু ভয়াৱহভাৱে বৃদ্ধি পায়।

বিপৰ্যয়জনক বানপানী (Catastrophic flooding)

এই বানপানীয়ে ব্যাপক ধ্বংসলীলা চলাই। ইয়াৰ ফলত বহপলোকে জীৱন হেৰুৱাই। প্ৰায়ে প্ৰচণ্ড বৰষুণ, বান্ধ বিকলতা, ভূমিস্খলন আদি একাধিক কাৰকৰ সংমিশ্ৰণৰ বাবে এই বানপানী হোৱা দেখা যায়।

বানপানীৰ কাৰণবোৰ কি?

বানপানীৰ সময়ত, মানুহে নিজকে আৰু তেওঁলোকৰ আটাইতকৈ মূল্যৱান সামগ্ৰীবোৰ দ্ৰুতগতিত ওখ মাটিলৈ স্থানান্তৰ কৰিব লাগে। সুৰক্ষিত স্থানৰ সন্ধানত ঘৰ এৰি যোৱাৰ প্ৰক্ৰিয়াটোক স্থানান্তৰ বুলি কোৱা হয়।
বানপানী অনিয়মীয়া ব্যৱধানত হয় আৰু আকাৰ, ম্যাদ আৰু প্ৰভাৱিত এলেকাত পৃথক হয়। পানী প্ৰাকৃতিকভাৱে উচ্চ অঞ্চলৰ পৰা তলৰ অঞ্চললৈ প্ৰবাহিত হয়। ইয়াৰ অৰ্থ হৈছে তলৰ এলেকাবোৰ উচ্চ ভূমিলৈ যোৱা আৰম্ভ কৰাৰ আগতে দ্ৰুতগতিত বানপানী হ’ব পাৰে। বৰ্ধিত ৰাস্তা ঘাটৰ বাবে পাহাৰ কটা, খনন কাৰ্য, হাবি বননি ধ্বংস কৰা আদি কাৰ্যই বানপানীৰ তাণ্ডৱ বৃদ্ধি হোৱাত অৰিহণা যোগাইছে।

নদীবোৰতো বানপানী হ’ব পাৰে যেতিয়া প্ৰবাহৰ হাৰ নদীৰ  পাৰ ক্ষমতাতকৈ অধিক হয়। বানপানীৰ ফলত সমভূমিত থকা প্ৰায়বোৰ লোকৰ ঘৰ আৰু ব্যৱসায়ৰ ক্ষতি হয় । বানপানীৰ মূল কাৰণবোৰ জানো আহক

বৰষুণ

বিশেষকৈ ধাৰাসাৰ বৰষুণৰ ফলত বানপানীপ সমস্যাৰ সৃষ্টি হয়। যেতিয়াই নিষ্কাশন প্ৰণালীতকৈ অধিক বৰষুণ হয়, সেইবোৰে বানপানীৰ সৃষ্টি কৰিব পাৰে।

নদী উপচি পৰা

ধাৰাসাৰ বৰষুণ বা অন্য কাৰণত নদীবোৰ পানীৰে উপচি পৰে। এইটো তেতিয়া হ’ব পাৰে যেতিয়া স্বাভাৱিক অৱস্থাতকৈ নৈ পানী ওপৰত থাকে। যাৰ ফলত নৈৰ বাঢ়নি পানী কাষৰ অঞ্চলবোৰলৈ সোমাই যায়। কেতিয়াবা নৈৰ কাষৰ মথাউৰি ছিঙি ত্ৰাসৰ সৃষ্টি কৰে।

উপকূলীয় অঞ্চলত তীব্ৰ বতাহ

সাগৰৰ পানী প্ৰচণ্ড বতাহ আৰু ধুমুহাৰ দ্বাৰা শুকান উপকূলীয় ভূমিলৈ কঢ়িয়াই আনে বানপানীৰ সৃষ্টি কৰিব পাৰে। যদি বতাহে নিজৰ সৈতে বৰষুণ কঢ়িয়াই আনে তেন্তে পৰিস্থিতি অধিক বেয়া হৈ পৰে।
কেতিয়াবা চুনামিৰ ফলত হোৱা সাগৰৰ পানী আভ্যন্তৰীণ প্ৰবাহিত হৈ ক্ষতি সাধন কৰিব পাৰে।

বান্ধ ভঙা

বান্ধবোৰ হৈছে মানৱ-নিৰ্মিত গাঁথনি যাৰ দ্বাৰা উচ্চভূমিৰ পৰা নিম্নভূমিলৈ বৈ অহা পানী ধৰি ৰাখিব পাৰি। পানীৰ শক্তি বিদ্যুৎ উৎপাদনৰ বাবে প্ৰ’পেলাৰ ঘূৰাবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হয়। কেতিয়াবা, বান্ধত অত্যাধিক পানী ৰখাৰ ফলত ই ভাঙি যাব পাৰে আৰু অঞ্চলটোত উপচি পৰিব পাৰে। বান্ধটো ভাঙি যোৱা প্ৰতিহত কৰিবলৈ অতিৰিক্ত পানী ইচ্ছাকৃতভাৱে এৰি দিব পাৰি আৰু ইয়াৰ ফলত বানপানীও হ’ব পাৰে।

বৰফ গলা

ঠাণ্ডা অঞ্চলত, শীতকালত প্ৰচুৰ বৰফ সাধাৰণতে কিছু সময়ৰ বাবে গলি নাযায়। কিছুমান পৰ্বতৰ ওপৰত বৰফৰ টুপি থাকে। কেতিয়াবা তাপমাত্ৰা বৃদ্ধি হ’লে এই বৰফবোৰ হঠাতে গলে, যাৰ ফলত সাধাৰণতে শুকান ঠাইবোৰত পানীৰ ব্যাপক চলাচল হয়। ইয়াক সাধাৰণতে বৰফগলি থকা বানপানী বুলি কোৱা হয়।

বানপানীৰ প্ৰভাৱ

বানপানীৰ আটাইতকৈ তাৎক্ষণিক প্ৰভাৱ হৈছে মৃত্যু আৰু বাসগৃহ আৰু অন্যান্য আন্ত:গাঁথনি যেনে দলং, পথ ধ্বংস কৰা। বহু লোকে বাসগৃহ হেৰুৱাই ওখ ঠাই বাব আশ্ৰয় শিবিৰত আশ্ৰয় লয়। বানপানীৰ ফলত নষ্ট হয় বহু কৃষিভূমি।বানপানীৰ পাছতে বহু শস্য নষ্ট হোৱাৰ বাবে বৃদ্ধি হয় দাম। লগতে অন্য সমাগ্ৰীৰো দাম বৃদ্ধি হয়।

বানপানীৰ ফলত খোৱা পানী শোধন আৰু পানী যোগান আঁচনিৰ লগতে কেতিয়াবা বিদ্যুৎ উৎপাদন ক্ষতিগ্ৰস্ত হয় বানপানীত মানুহৰ নৰ্দমাৰ সৈতে মিহলি হোৱা পৰিষ্কাৰ পানীৰ অভাৱৰ ফলত ৰোগৰ আশংকা বৃদ্ধি হয়। বানপানী শেষ হোৱাৰ পাছতে সাধাৰণতে বিভিন্ন ঠাইত বিভিন্ন ৰোগৰ প্ৰাদূৰ্ভাৱে দেখা দিয়ে। পানী শুকুৱাৰ পাছত বিভিন্ন অঞ্চল অস্বাস্থ্যকৰ হৈ পৰে। বানপানীয়ে কঢ়িয়াই অনা আৱৰ্জনা আদিয়ে পানী শুকুওৱাৰ পাছত এক দূৰ্গন্ধময় পৰিস্থিতৰ সৃষ্টি কৰে আৰু এই অস্বাস্থ্যকৰ পৰিৱেশে বিভিন্ন ৰোগেৰে মহামাৰী সৃষ্টি কৰাৰ সম্ভাৱনাই দেখা দিয়ে। গতিকে এইক্ষেত্ৰত আমি সৰ্বাধিক সতৰ্কতা অৱলম্বন কৰাটো জৰুৰী হৈ পৰে।

সাধাৰণতে বানপানীৰ পাছত বিভিন্ন অঞ্চলত সততে দেখা দিয়া কিছুমান ৰোগ হৈছে – কলেৰা, টাইফয়দ, হেপাটাইটিছ A, কনজাংটিভিটিচ, লেপ্টস্পাইৰচিচ্, ডেঙ্গু, জণ্ডিচ্‍ ইত্যাদি। এই ৰোগসমূহৰ বেছিভাগেই যদি সঠিক সময়ত নিয়ন্ত্ৰণ কৰিব পৰা নাযায় তেন্তে ই মহামাৰীৰ ৰূপ ধাৰণ কৰি ত্ৰাসৰ সৃষ্টি কৰিব পাৰে।

প্ৰতিৰোধৰ উপায়

ভাৰতত অন্যান্য ৰাজ্যত নদী- নিয়ন্ত্ৰনৰ কাম হাতত লোৱা হৈছে আৰু ইয়াৰ পৰা জনসাধাৰণ উপকৃত নোহোৱাকৈ থকা নাই। গতিকে অসমত নদী-নিয়ন্ত্রণ কৰিব নোৱাৰাৰ কাৰণ একো নাই। ঠিক একেদৰেই মহাবাহু ব্রহ্মপুত্ৰক বৈজ্ঞানিকভাৱে নিয়ন্ত্ৰণ কৰি বা দুয়ো পাৰে শক্তিশালী মথাউৰি বান্ধি ইয়াৰ জলশক্তিক অন্য কামত ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰিলে বানপানীৰ প্ৰাৱল্যৰ পৰা নিশ্চয় অসমবাসী সকাহ পাব। প্ৰাকৃতিক ভাৰসাম্য ৰক্ষাৰ বাবে অধিক গছ-গছনি ৰুব লাগে আৰু যধে-মধে গছ-গছনি কটা ৰোধ কৰিব লাগে। অতিৰিক্ত পানীৰ প্ৰাৱল্য প্ৰতিৰোধ কৰিব পৰাকৈ সুপৰিকল্পিতভাৱে আলিবাট, কালভাৰ্ট, দলং আদি নিৰ্মাণ কৰিব লাগে। ব্রহ্মপুত্ৰ নদীৰ সকলো উপনদীসমূহকো সুপৰিকল্পিতভাৱে নিয়ন্ত্ৰণ কৰি স্থায়ীভাৱে মথাউৰি নিৰ্মাণ কৰিলে বানপানীৰ পৰা বহু পৰিমাণে সকাহ পোৱা যাব।

ইয়াৰ উপৰিও কৃত্ৰিম বান ৰোধৰ ক্ষেত্ৰত নলা-নৰ্দমাসমূহ মুকলি কৈ ৰাখিব লাগি। জমা হোৱা পানীবোৰ সোনকালে ওলাই যোৱাৰ ব্যৱস্থা কৰিব লাগে। ইয়াৰ বাবে বিভিন্ন আধুনিক প্ৰযুক্তিৰ ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰে।

অৱশ্যে এই সমাধানসমূহ মাত্ৰ মুখৰ চৰ্চাই নহয়, হাতে-কামে প্ৰতিজনে লাগিলেহে অসমবাসীয়ে বানপানীৰ পৰা পৰিত্ৰাণ পাব পাৰিব। অন্যথা সময়ে সময়ে এনে ভয়ংকৰ পৰিস্থিতিৰ সন্মুখীন হৈয়ে থাকিব লাগিব। এইক্ষেত্ৰত চৰকাৰৰো বহু কৰণীয় আছে। উপযুক্ত দিহা-পৰামৰ্শৰেৰে চৰকাৰে সময় থাকোতেই পদক্ষেপ ল’লেহে প্ৰাকৃতিক দুৰ্যোগ ৰোধ কৰাত সক্ষম হ’ব পাৰিব।