Budget 2024: বাজেট শব্দটো ক’ৰ পৰা আহিছে, ফ্ৰান্সৰ সৈতে ভাৰতৰ বাজেটৰ কি সম্পৰ্ক?
২৩ জুলাইত মোদী চৰকাৰৰ তৃতীয় কাৰ্যকালৰ প্ৰথমখন বাজেট দাখিল কৰিব কেন্দ্ৰীয় বিত্তমন্ত্ৰী নিৰ্মলা সীতামৰণে। প্ৰতি বছৰে কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰে বাজেট দাখিল কৰে চৰকাৰৰ বিত্ত মন্ত্ৰীয়ে, কিন্তু এই শব্দটো সংবিধানত ব্যৱহাৰ হোৱা নাই। সংবিধানৰ ১১২ নং অনুচ্ছেদত ইয়াক ‘বাৰ্ষিক বিত্তীয় বিৱৰণী’ বুলি নামকৰণ কৰা হৈছে।
সাধাৰণ বাজেট ২০২৪ৰ চূড়ান্ত প্ৰস্তুতি আৰম্ভ হৈছে। বিত্তমন্ত্ৰী নিৰ্মলা সীতাৰমণে মঙলবাৰে বিত্ত মন্ত্ৰালয়ত পৰম্পৰাগত হালোৱা অনুষ্ঠান উদযাপন কৰি শেষ পৰ্যায়ৰ বাজেট প্ৰস্তুতিৰ আৰম্ভণি কৰে। এই অনুষ্ঠানৰ সমান্তৰালকৈ বাজেটৰ কামৰ সৈতে জড়িত বিষয়াসকল বিত্ত মন্ত্ৰালয়ৰ চৌহদত চোৱাচিতাত থাকে, যাতে কোনো তথ্য ফাদিল নহয়। ২৩ জুলাইত দাখিল কৰিব বিত্ত মন্ত্ৰী সীতাৰমণে সাধাৰণ বাজেট।
প্ৰতি বছৰে কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰে লোকসভাত বাজেট দাখিল কৰে। কিন্তু সংবিধানত এবাৰো ‘বাজেট’ৰ উল্লেখ নাই। সংবিধানৰ ১১২ নং অনুচ্ছেদত ইয়াক ‘বাৰ্ষিক বিত্তীয় বিৱৰণী’ বুলি নামকৰণ কৰা হৈছে। এই বিবৃতিত চৰকাৰে গোটেই বছৰটোৰ আনুমানিক ব্যয় আৰু আয়ৰ সবিশেষ দাঙি ধৰে।
ফৰাচী ভাষাৰ লগত বাজেটৰ সংযোগ কি?
বাজেট ইংৰাজী বাজেট শব্দৰ পৰা আহিছে। এই শব্দৰ অৰ্থ হৈছে প্ৰশাসনৰ আৰ্থিক অৱস্থা। কিন্তু বাজেট শব্দটোৰ উৎপত্তি হৈছে, ইয়াৰ অৰ্থ আন কিবা। আচলতে বাজেট ফৰাচী শব্দ Bougette ৰ পৰাই উদ্ভৱ হৈছে। আনহাতে Bougette Bouge ৰ পৰা উদ্ভৱ হৈছে, যাৰ অৰ্থ হৈছে চামৰাৰ ব্ৰীফকেছ।
বাজেটৰ ইতিহাস আৰু ব্ৰীফকেছ
ভাৰতীয় বাজেটৰ ইতিহাস ১৬০ বছৰতকৈও অধিক পুৰণি। ১৮৫৭ চনৰ বিপ্লৱৰ পিছত ব্ৰিটিছ চৰকাৰে ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানীৰ পৰা ভাৰতৰ প্ৰশাসনৰ দায়িত্ব লয়। ইয়াৰ পিছত ১৮৬০ চনত ভাৰতৰ প্ৰথম বাজেট দাখিল কৰা হয়। ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানীৰ জেমছ উইলছনে ইয়াক ব্ৰিটিছ ক্ৰাউনত উপস্থাপন কৰিছিল।
সেই বছৰৰ পৰাই ব্ৰিটেইনৰ পৰাই বাজেট চামৰাৰ ব্ৰীফকেছত অনাৰ পৰম্পৰা আৰম্ভ হৈছিল। ১৮৬০ চনত ব্ৰিটেইনৰ ৰাজকোষৰ চ্যান্সেলৰ মুৰব্বী উইলিয়াম ইৱাৰ্ট গ্লেডষ্টনে চামৰাৰ বেগত বাজেটৰ কাগজবোৰ আনিছিল। বেগটোত ব্ৰিটিছ ৰাণীৰ মনোগ্ৰাম আছিল। ইয়াৰ নাম ৰখা হৈছিল গ্লেডষ্টন বক্স। তেতিয়াৰ পৰাই বাজেট ব্ৰিফকেছত অনাৰ পৰম্পৰা আৰম্ভ হ’ল।
ব্ৰীফকেছটো লেজাৰলৈ পৰিণত কৰা হৈছে
স্বাধীন ভাৰতৰ প্ৰথমখন বাজেট চামৰাৰ বেগত দাখিল কৰে শনমুখম শ্বেট্টীয়ে। কোৱা হয় যে ১৯৫৮ চনত প্ৰথমবাৰৰ বাবে ভাৰতৰ প্ৰথম প্ৰধানমন্ত্ৰী জৱাহৰলাল নেহৰুৱে বাজেটৰ বাবে ৰঙা ব্ৰিফকেছৰ সলনি ক’লা ব্ৰিফকেছ ব্যৱহাৰ কৰিছিল। তাৰ পিছত পিছত ক’লা বেগটো বাছি লোৱা হ’ল।
ৰঙা ব্ৰিফকেছ এটা লৈ আহিছিল প্ৰণৱ মুখাৰ্জী। প্ৰাক্তন বিত্ত মন্ত্ৰী অৰুণ জেটলীয়ে লৈ আহিছিল বাদামী আৰু ৰঙা ৰঙৰ ব্ৰীফকেছ। ভাৰপ্ৰাপ্ত বিত্তমন্ত্ৰী পীয়ুষ গোৱেলে ৰঙা ব্ৰিফকেছৰ সৈতে বাজেট দাখিল কৰে।
বিত্ত মন্ত্ৰী নিৰ্মলা সীতাৰমণে মোদী চৰকাৰৰ দ্বিতীয় কাৰ্যকালৰ প্ৰথম বাজেটত এই পৰম্পৰাৰ পৰা বিচ্যুত হৈছিল। ব্ৰিফকেছটোৰ সলনি তাই বাজেটখন ৰঙা কাপোৰেৰে মেৰিয়াই আনিছিল। তেতিয়াৰ মুখ্য অৰ্থনৈতিক উপদেষ্টা কে সুব্ৰমণিয়ামে কয় যে এয়া পশ্চিমীয়া মানসিকতাৰ দাসত্বৰ পৰা ওলাই অহাৰ প্ৰতীক। এইটোক আপুনি বাজেট নহয়, খাটা বুলি ক’ব পাৰে।
২০২১ চনত বিত্তমন্ত্ৰী সীতাৰমণে আন এক বৃহৎ পৰিৱৰ্তন সাধন কৰে। সেই বছৰ তেওঁ পৰম্পৰাগত কাগজৰ সলনি ডিজিটেল টেবলেট লৈ নিজৰ ভাষণ আৰু অন্যান্য বাজেটৰ নথি-পত্ৰ কঢ়িয়াই লৈ ফুৰিছিল। ২০২৪ চনৰ ফেব্ৰুৱাৰী মাহত অন্তৱৰ্তীকালীন বাজেট দাখিল কৰিবলৈ তেওঁ এই প্ৰথা অব্যাহত ৰাখিছিল।
