Waqf (amendment) bill: ৱাকফ (সংশোধনী) বিধেয়ক কি? আঁতৰাই পেলোৱা ৪০ নং ধাৰাত কি আছিল? ৱাকফৰ সম্পত্তি কিমান, জানক সকলো…

প্ৰায় ১২ ঘন্টা ধৰি চলা আলোচনাৰ অন্তত মাজনিশা (২ এপ্ৰিল,২০২৫) লোকসভাত গৃহীত হয় ৱাকফ সংশোধনী বিধেয়ক (waqf amendment bill)। এই বিধেয়কৰ পক্ষত ২৮৮ টা ভোট পৰাৰ বিপৰীতে ২৩২ জনে ইয়াৰ বিপক্ষে ভোট দান কৰে। ইয়াৰ পাছতে আজি বৃহস্পতিবাৰে ৰাজ্যসভাত উত্থাপন কৰা হ’ব ৱাকফ সংশোধনী বিধেয়ক।  এই বিধেয়ক সন্দৰ্ভত বিৰোধী পক্ষৰ পৰা আৰম্ভ কৰি মুছলিম সমাজলৈ তীব্ৰ চাঞ্চল্যৰ সৃষ্টি হৈছে।

এই ৱাকফ বৰ্ড কি বা ইয়াক সংশোধন কৰাৰ ফলত কি কি সলনি হ’ব পাৰে, এই সকলো বিষয়ে এই লেখাটোত উল্লেখ কৰা হ’ল-

ৱাকফ বৰ্ড কি?

ৱাকফ হৈছে এক ইছলামিক আইনী ধাৰণা যাৰ অধীনত এজন ব্যক্তিয়ে নিজৰ সম্পত্তি আল্লাহ বা সামাজিক কামৰ বাবে দান কৰে। ৱাকফ এক আৰৱী শব্দ, যাৰ অৰ্থ ধৰি ৰখা বা সংৰক্ষণ কৰা। ইছলামত ৱাকফৰ অৰ্থ সমাজৰ কল্য়ানৰ বাবে দান কৰা সম্পত্তি।

ৱাকফৰ অৰ্থ হৈছে ‘আল্লাহৰ নামত’, অৰ্থাৎ যিবোৰ মাটি কোনো ব্যক্তি বা প্ৰতিষ্ঠানৰ নামত নহয়, কিন্তু মুছলমান সমাজৰ অন্তৰ্গত, সেইবোৰ ৱাকফ ভূমি বুলি ধৰা হয়। ইয়াৰ ভিতৰত মছজিদ, মাদ্ৰাছা, শ্মশান, ইদগাহ, সমাধি আৰু প্ৰদৰ্শনী স্থান আদি অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হয়।

মুছলাম লোকসকলৰ এই মাটি নিয়ন্ত্ৰণৰ বাবে ৱাকফ বৰ্ড গঠন কৰা হৈছিল। বিভিন্ন ৰাজ্যৰ বাবে ৱাকফ ব’ৰ্ড বেলেগ বেলেগ। তেওঁলোকৰ পথ প্ৰদৰ্শনৰ বাবে কেন্দ্ৰীয় ৱাকফ ব’ৰ্ড আছে। ৱাকফ ব’ৰ্ডে এই সম্পত্তি জনকল্যাণৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰে। ব’ৰ্ডে ৱাকফৰ সম্পত্তি ভাড়াত দিব পাৰে বা আন কল্যানমূলক আঁচনিত ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰে। ভাৰতত ১৯৫৪ চনত জৱাহৰলাল নেহৰু চৰকাৰে ৱাকফ আইন গৃহীত কৰি ৱাকফ ব’ৰ্ডক কেন্দ্ৰীকৰণ কৰিছিল।

ৱাকফ আইন কি?

ৱাকফ আইন হৈছে মুছলমানসকলৰ সম্পত্তি আৰু ধৰ্মীয় অনুষ্ঠান পৰিচালনা আৰু নিয়ন্ত্ৰণৰ বাবে প্ৰস্তুত কৰা এক আইন। এই আইনৰ মূল উদ্দেশ্য হ’ল ৱাকফৰ সম্পত্তিসমূহৰ উচিত সংৰক্ষণ আৰু ভালদৰে পৰিচালনা কৰা। ৱাকফ ১৯৯৫ ৰ ধাৰা ৩ ত উল্লেখ আছে যে যদি ৱাকফই কোনো ভূমি কোনো মুছলমানৰ বুলি ভাৱে তেন্তে সেয়া ৱাকফৰ সম্পত্তি। ইয়াৰ বাবে ৱাকফক প্ৰমাণৰ প্ৰয়োজন নাই। দেশৰ অইন কোনো ধৰ্মৰ ওচৰত এনে অধিকাৰ নাই। এতিয়াও ৱাকফৰ ওচৰত সেই একেই অধিকাৰ আছে।

ৱাকফৰ সম্পত্তিৰ পৰিমাণ

২০০৯ চন পৰ্যন্ত ৪ লাখ একৰৰ ৩ লাখ ৱাকফৰ পঞ্জীয়ন সম্পত্তি আছিল। বৰ্তমান সময়ত প্ৰায় ৮ লাখ একৰ ভূমিৰ লগতে ৭২,২৯২ তকৈ অধিক পঞ্জীয়নভুক্ত অস্থাৱৰ সম্পত্তি আছে। ইয়াৰোপৰি ১৬,৭১৩ স্থাৱৰ সম্পত্তি আছে। ইয়াৰ সবিশেষ ভাৰতীয় ৱাকফ এচেটছ মেনেজমেণ্ট চিষ্টেম (ৱামছি) পৰ্টেলত পঞ্জীয়ন কৰা হয়।ইয়াৰ উপৰিও প্ৰায় ৩২৯,৯৯৫ টা ৱাকফ সম্পত্তিৰ ভৌগোলিক তথ্য ব্যৱস্থা (জিআইএছ) মেপিং কৰা হৈছে। ৱাকফ ব’ৰ্ডৰ ওচৰত অনুমানিক ১.২ লাখ কোটি টকাৰ সম্পত্তি আছে। যাৰ বাবে ৱাকফ বৰ্ড সশস্ত্ৰ বাহিনী, ভাৰতীয় ৰে’লৱেৰ পাছত দেশৰ তৃতীয় বৃহত্তম মাটিৰ মালিক।

বিধেয়কৰ সংশোধনৰ কাৰণ

অভিযোগ অনুসৰি, বহু লোকে ৱাকফৰ সম্পত্তি অবৈধভাৱে দখল কৰি আছে। সাধাৰণ মুছলিম লোক, দৰিদ্ৰসকল, ছিয়া, বোহৰা আদিয়ে এই আইনৰ বিৰোধিতা কৰিছিল। তেওঁলোকৰ মতে, একাংশ ক্ষমতালোভী লোকে ৱাকফৰ সম্পত্তি নিজৰ সুবিধাৰ্থে ব্যৱহাৰ কৰি আছে।

তাৰ পাছতো মোদী চৰকাৰে ৱাকফ বিধেয়ক সংশোধন কৰাৰ প্ৰস্তাৱ দাখিল কৰে। এই সন্দৰ্ভত ২০২৪ চনৰ ৮ আগষ্টত লোকসভাত ৱাকফ (সংশোধনী) বিধেয়ক ২০২৪ আৰু মুছলিম ৱাকফ (বাতিল) বিল, ২০২৪ নামৰ দুখন বিধেয়ক উত্থাপন কৰা হয়। ইয়াৰ লক্ষ্য আছিল ৱাকফ বৰ্ডৰ কাম-কাজ আৰু সম্পত্তিসমূহ ভালদৰে পৰিচালনা কৰা।ৱাকফ (সংশোধনী) বিধেয়ক, ২০২৪ৰ লক্ষ্য হৈছে ৱাকফ আইন, ১৯৯৫ সংশোধন কৰি ৱাকফৰ সম্পত্তিৰ নিয়ন্ত্ৰণ আৰু পৰিচালনাৰ সমস্যা আৰু প্ৰত্যাহ্বানসমূহ সমাধান কৰা। ইয়াৰোপৰি পূৰ্বৰ আইনৰ আঁসোৱাহসমূহ দূৰ কৰাও ইয়াৰ আন এক উদ্দেশ্য।

কি কি সংশোধন

ৱাকফ সংশোধনী বিধেয়কত পূৰ্বৰ আইনৰ প্ৰায়  ৪০ টা সংশোধন হ’ব। ইয়াৰ সবাতোকৈ ডাঙৰ পৰিবৰ্তন হ’ল ৪০ নং ধাৰা বিলুপ্ত কৰা।এই ধাৰাই যিকোনো ভূমি ৱাকফ সম্পত্তিলৈ ৰূপান্তৰ কৰাত অনুমতি প্ৰদান কৰে। সংখ্যালঘু বিষয়ৰ মন্ত্ৰী কিৰেন ৰিজিজুৱে বুধবাৰ (২ এপ্ৰিল)য়ে কয় যে, ৱাকফ আইনৰ আটাইতকৈ কঠিন ধাৰা হ’ল ৪০ নং ধাৰা, যাৰ অধীনত ৱাকফই যিকোনো সম্পত্তি নিজৰ বুলি ক’ব পাৰে। কিন্তু সংশোধনী বিধেয়কৰ এই ধাৰা বিলুপ্ত কৰা হৈছে। ইয়াৰ অধীনত এতিয়া কোনোৱে ৱাকফৰ সম্পত্তি সন্দৰ্ভত প্ৰশ্ন কৰিব পাৰিব।

এই ধাৰা অনুসৰি, যদি ৱাকফ বৰ্ডে কোনো সম্পত্তি ৱাকফৰ বুলি দাবী কৰে তেন্তে সেই সিদ্ধান্তই হয় চূড়ান্ত। ইয়াত চৰকাৰ বা আন কোনো হস্তক্ষেপ নাথাকে। অৱশ্যে এই ক্ষেত্ৰত ৱাকফ ন্য়ায়াধিকৰণত আবেদন কৰিব পৰাৰ ব্যৱস্থা আছিল। এই ধাৰাত ৱাকফ বৰ্ডক সম্পূৰ্ণ স্বাধীনতা দিয়া হৈছিল।

অন্য খবৰ পঢ়কঃ দেশৰ তৃতীয় বৃহত্তম মাটিৰ মালিক ৱাকফা ব’ৰ্ড কি? অসন্তুষ্ট মুছলিম সমাজ, সংশোধন লাগে কেন্দ্ৰক

অন্য খবৰ পঢ়কঃ বাকফা ব’ৰ্ড কি? এই আইনত কি সংশোধন হ’ব আৰু কিয় উত্তপ্ত হৈ পৰিছে মুছলিম সমাজ…