Explainer: ভাৰতৰ ৰাজ্যসমূহৰ পৰম্পৰাগত নৃত্যশৈলী কি? জানক সবিশেষ

পৰম্পৰাগত নৃত্য

বিয়া হওক বা অন্য বিশেষ উৎসৱ হওক… সকলোৰে উদযাপনৰ ধৰণ একে আৰু এই সকলোবোৰ বিশেষ অনুষ্ঠানত মানুহৰ নিজৰ সংস্কৃতি পৰম্পৰাৰ প্ৰতিফলন ঘটে। ই। নৃত্য কেৱল সুখ প্ৰকাশৰ উপায় নহয়, নৃত্যই সেই ঠাইৰ সংস্কৃতিকো প্ৰতিনিধিত্ব কৰে। যদি আমি ভাৰতীয় সংস্কৃতিৰ কথা কওঁ, তেন্তে উত্তৰ ভাৰতৰ পৰা দক্ষিণ ভাৰতলৈকে বসবাস কৰা লোকসকলে বেলেগ বেলেগ ভাষা, ধৰ্ম আৰু বিভিন্ন পৰম্পৰা পালন কৰে। ঠিক সেইদৰে প্ৰতিখন ৰাজ্যৰ নৃত্য শৈলীও বেলেগ বেলেগ।

যিকোনো ঠাইতে পৰম্পৰাগত বা লোকনৃত্যই কেৱল সুখ প্ৰকাশৰ মাধ্যমে নহয়, ইয়াত শিল্প আৰু তাত থকা মানুহৰ বিভিন্ন অনুভৱ প্ৰদৰ্শন কৰা হয়। প্ৰতিখন ৰাজ্যৰ নিজস্ব নৃত্যৰ ৰূপ আছে। গতিকে ভাৰতৰ বিভিন্ন ৰাজ্যৰ প্ৰধান নৃত্য শৈলী কি কি জানো আহক।

উত্তৰ প্ৰদেশ

জনসংখ্যাৰ ফালৰ পৰা ভাৰতৰ সৰ্ববৃহৎ ৰাজ্য উত্তৰ প্ৰদেশ ঐতিহাসিক আৰু সাংস্কৃতিক ঐতিহ্য আৰু হস্তশিল্প শিল্পৰ বাবেও পৰিচিত। ইয়াত মূল নৃত্য লোকনৃত্য শৈলীৰ কথা ক’বলৈ গ’লে চৰকুলা, কাটঘোধৱা, কাজৰি, ধোবিয়া আদি ৰূপ যথেষ্ট জনপ্ৰিয়, আনহাতে ইয়াত জনপ্ৰিয় শাস্ত্ৰীয় নৃত্য শৈলী হৈছে কথক, য’ত ভৰিৰ ছন্দৰ পৰা আৰম্ভ কৰি হাতৰ ভংগীমা, মুখৰ ভাব সকলোকে সামৰি লোৱা হৈছে হয় আৰু ই এক অতি কঠিন নৃত্য, যিটো শিকিবলৈ বছৰ বছৰ ধৰি অভ্যাসৰ প্ৰয়োজন হয়।

তামিলনাডু

দক্ষিণ ভাৰতৰ ধ্ৰুপদী নৃত্যৰ কথা ক’বলৈ গ’লে ভাৰতনাট্যমো এক অতি কঠিন নৃত্যৰ ৰূপ, য’ত আধ্যাত্মিক ধাৰণাবোৰো শৰীৰৰ ছন্দ, ভংগীমা আৰু ভংগীমাৰ জৰিয়তে প্ৰকাশ কৰা হয়। ইয়াৰ মূল তিনিটা কথা আছে- আৱেগ, ৰাগ আৰু তাল। এই নৃত্যৰ নামটোৰ কথা ক’বলৈ গ’লে ভৱ, ৰাগ আৰু তাল তিনিটা বিন্দুৰ প্ৰথম আখৰৰ পৰাই ভাৰত শব্দটো উদ্ভৱ হৈছে। নাট্যম মানে অভিনয় কৰি নৃত্য কৰা।

অন্ধ্ৰ প্ৰদেশ

দক্ষিণ ভাৰতৰ অন্ধ্ৰপ্ৰদেশ ৰাজ্যৰ কথা যদি কওঁ তেন্তে ইয়াত শাস্ত্ৰীয় নৃত্য কুচিপুড়ি। ই ভাৰতৰ অন্যতম পুৰণি নৃত্য শৈলী। ইয়াত ভৰিৰে অতি কঠিন ভংগীমাৰ পৰা হাতৰ সুন্দৰ আকৃতি তৈয়াৰ কৰা হয় আৰু প্ৰতিটো মুখৰ অভিব্যক্তি অতি বিশদভাৱে উপস্থাপন কৰা হয়।

ওড়িশা

ওদিছি হৈছে ভাৰতৰ পূব ৰাজ্য ওড়িশাৰ ধ্ৰুপদী নৃত্য শৈলী। এই নৃত্যক কাব্যিক আৱেগেৰে ভৰা বুলি গণ্য কৰা হয়। ইয়াৰ বাহিৰেও মহাৰী নৃত্য ইয়াত এক অতি পুৰণি নৃত্যৰ ৰূপ। লোকনৃত্যৰ কথা ক’লে ইয়াত দণ্ড নাটা, মেধা নাচা, চাংগু, চৈয়তি ঘোডা আদি নৃত্য কৰা হয়।

কেৰালা

দক্ষিণ ভাৰতৰ কেৰালা ৰাজ্যৰ লোকনৃত্যৰ কথা ক’বলৈ গ’লে কথাকলি ইয়াত এক বিখ্যাত আৰু প্ৰাচীন নৃত্য। এই নৃত্য শৈলীত মুখৰ ভাবক আটাইতকৈ বেছি গুৰুত্ব দিয়া হয়। কথাকলিত নৃত্য, সংগীত আৰু অভিনয়ৰ সমন্বয়। ইয়াৰ বাহিৰেও মোহিনী আটম কেৰালাৰ এক নৃত্য শৈলী, যি ষোড়শ শতিকাত আৰম্ভ হোৱা বুলি বিশ্বাস কৰা হয়। ইয়াৰ জৰিয়তে লোককথাও প্ৰদৰ্শিত হয়।

ছত্তীশগড়

ভাৰতৰ ছত্তীশগড়ৰ পৰম্পৰাগত লোকনৃত্যৰ কথা ক’লে পাণ্ডৱনী ইয়াত আটাইতকৈ বিখ্যাত, কাৰণ ইয়াত মহাভাৰতৰ বৰ্ণনা সংগীতৰ ৰূপত কৰা হৈছে। ইয়াৰ বাহিৰেও ইয়াত ৰাউত নাচা, সুৱা, পন্থী, কৰ্ম, গেদী আদি নৃত্য প্ৰচলিত যিবোৰ বিভিন্ন অনুষ্ঠানত পৰিবেশন কৰা হয়।

অসম

অসম দেশ বাৰে ৰহনী্য়া সংস্কৃতিৰ মিলনভূমি। এই আনন্দময়ী অসম দেশৰ জনসাধৰণ বিভিন্ন জনগোষ্ঠীৰ যেনে, মঙ্গোলীয়, ইণ্ডো-বাৰ্মা, ইণ্ডো-ইৰানীয়ান আৰু আৰ্য্য জনগোষ্ঠীৰ সংমিশ্ৰন। ই চাহ বাগিচা, ধান খেতি, কামাখ্যা মন্দিৰ, কাজিৰঙা ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানৰ বাবে অসম ভাৰতৰ উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চলৰ এখন ৰাজ্য। ইয়াত পৰম্পৰাগত নৃত্যৰ কথা ক’লে মূলতঃ বিহু নৃত্য পৰিবেশন কৰা হয়। ইয়াৰ বাহিৰেও সত্ৰীয়া নৃত্য, ভোৰতাল নৃত্য, ঝুমুৰ নৃত্য, বাগুৰুম্বা,দেওঁধনী আদি নৃত্য অসমত জনপ্ৰিয়।

গুজৰাট

ভাৰতৰ পশ্চিম অংশত অৱস্থিত গুজৰাট হস্তশিল্প, মন্দিৰ, অনন্য ৰুচিৰ বাবে পৰিচিত হোৱাৰ বিপৰীতে নৱৰাত্ৰিৰ দিনা সমগ্ৰ দেশতে লোকনৃত্য দণ্ডিয়া আৰু গৰ্বা প্ৰদৰ্শন কৰা হয়। এই দুয়োটা নৃত্যৰ ধৰণ অতি জনপ্ৰিয়।

পঞ্জাৱ

নৃত্যৰ কথা ক’বলৈ গ’লে পাঞ্জাবী নৃত্য ভাংৰা এক গতিশীল নৃত্যৰ ৰূপ আৰু ভাংৰাৰ তাল শুনি নাচিবলৈ বাধ্য নহোৱা মানুহ  নাথাকে। ইয়াৰ উপৰিও উৎসৱ উপলক্ষে মহিলাসকলে গিড্ডা কৰে।

মণিপুৰ

মণিপুৰী উত্তৰ-পূব ৰাজ্য মণিপুৰৰ এক ধ্ৰুপদী নৃত্য য’ত মূলতঃ ভগৱান শ্ৰীকৃষ্ণ আৰু ৰাধাৰাণীৰ প্ৰেমক চিত্ৰিত কৰা হৈছে। ইয়াত নৃত্যৰ সময়ত বাঁহী, পেনা, মণিপুৰী শাস্ত্ৰীয় ঢোল আদি বাদ্যযন্ত্ৰ বজোৱা হয়। এইটোও ভাৰতৰ অন্যতম প্ৰধান নৃত্য শৈলী।

মহাৰাষ্ট্ৰ

ভাৰতৰ পশ্চিম ৰাজ্য মহাৰাষ্ট্ৰৰ বিল, পাহাৰীয়া অঞ্চল, প্ৰাচীন গুহা আৰু মন্দিৰৰ বাবে বিখ্যাত। ইয়াত কেৱল প্ৰাকৃতিক সৌন্দৰ্য্যই নহয়, বিকাশৰ সমন্বয়ও আছে। ইয়াত প্ৰধান লোকনৃত্য হৈছে মহিলাসকলে পৰিবেশন কৰা লাভনী। ইয়াৰ বাহিৰেও মহাৰাষ্ট্ৰত ডিণ্ডি, তামাছা, কোলি আদি নৃত্যৰ প্ৰচলন।

কাশ্মীৰ

ভাৰতবাসীৰ হৃদয়ত অৱস্থিত কাশ্মীৰ প্ৰাকৃতিক সৌন্দৰ্য্যৰ বাবে জনাজাত। বসন্তৰ আগমনৰ লগে লগে আৰু মূল উৎসৱত পৰিবেশন কৰা এই ৰাজ্যৰ পৰম্পৰাগত লোকনৃত্য ৰৌফ। ইয়াৰ উপৰিও দুমহল, বাচা নাগমা আদি নৃত্য শৈলীও জনপ্ৰিয়।

ৰাজস্থান

ক্ষেত্ৰফলৰ ফালৰ পৰা ভাৰতৰ সৰ্ববৃহৎ ৰাজ্য ৰাজস্থানৰ লোকনৃত্যৰ কথা ক’বলৈ গ’লে ইয়াত ঘূমাৰ পৰিবেশন কৰা হয়, যিটো অতি সুন্দৰ নৃত্যৰ ৰূপ আৰু বহুবাৰ ডাঙৰ পৰ্দাত সুন্দৰকৈ চিত্ৰগ্ৰহণ কৰা হৈছে। ইয়াৰ বাহিৰেও চাং, পুতলা নৃত্য, কচ্চি ঘোৰি, কালবেলিয়া লোকনৃত্য ইয়াত যথেষ্ট বিখ্যাত।

মেঘালয়

ভাৰতৰ উত্তৰ-পূবত অৱস্থিত মেঘালয়ৰ অনন্য প্ৰাকৃতিক সৌন্দৰ্য্যৰ বাবে জনাজাত। যি এবাৰ ইয়ালৈ আহে, ই আজীৱনৰ বাবে স্মৃতিৰ সৃষ্টি কৰি যায়। বৰ্তমান সময়ত যদি আমি ইয়াত পৰম্পৰাগত নৃত্যৰ কথা কওঁ, তেন্তে নংক্ৰেম নৃত্যক ধৰ্মীয় উৎসৱৰ দৰে পালন কৰা হয়। ইয়াৰ উপৰিও ইয়াত লোহো বা চিপিয়া নৃত্যও পৰিবেশন কৰা হয়।

অৰুণাচল প্ৰদেশ

অৰুণাচল প্ৰদেশৰ সম্প্ৰদায়সমূহ তেওঁৰ উৎসৱমুখৰ মেজাজ আৰু স্পন্দনশীল নৃত্যৰ বাবে পৰিচিত। ইয়াত উদযাপন কৰা প্ৰতিটো উৎসৱতে, ৰাজ্যখনৰ জনজাতিসমূহৰ সুন্দৰ বোৱা পৰম্পৰাগত সাজ-পোছাক, অলংকাৰ, গীত, নৃত্য আদি প্ৰদৰ্শন কৰা হয়। ইয়াৰে জনপ্ৰিয় লোকনৃত্যসমূহ হৈছে- বুইয়া নৃত্য, পাচি কংকি, চলো নৃত্য, ওৱাংচো নৃত্য, পোনুং নৃত্য,পপিৰ নৃত্য,সিংহ আৰু ময়ুৰ নৃত্য।

বিহাৰ

ভাৰতৰ পূব ৰাজ্য বিহাৰক মানুহে ছাঠ উৎসৱৰ বাবে চিনি পায়। ইয়াত ৰুচি আৰু উপভাষাত যথেষ্ট পৰিচিতি আছে। কিছুমান অতি পুৰণি লোকনৃত্য বিহাৰত প্ৰচলিত, যেনে ঝুমাৰ, বিদেচিয়া, ঝিঝিয়া।

ঝাৰখণ্ড

বিহাৰৰ পৰা পৃথকে গঠিত ৰাজ্য ঝাৰখণ্ডত এনে বহু লোকনৃত্য বিখ্যাত যিয়ে এই ঠাইৰ পৰম্পৰা আৰু সংস্কৃতিক প্ৰতিফলিত কৰে। এই নৃত্য মূলতঃ সামাজিক অনুষ্ঠান, উৎসৱ আৰু শস্য চপোৱাত সুখ প্ৰকাশৰ বাবে কৰা হয়। ইয়াত মূল লোক বা সঠিককৈ ক’বলৈ গ’লে দলীয় নৃত্য ঝুমীৰ পৰিবেশন কৰা হয়, য’ত ঢোল, নংগদা, ঢক, খাৰতল, শ্বেহনাই আদি পৰম্পৰাগত বাদ্য বজোৱা হয়। ইয়াৰ উপৰিও ইয়াত ছৌ, পাইখা, গোলৱাৰী, হান্তা আদি নৃত্যও পৰিবেশন কৰা হয়।

হিমাচল প্ৰদেশ

পাহাৰৰ ভূমি হিমাচল প্ৰদেশৰ আটাইতকৈ বিখ্যাত লোকনৃত্য হৈছে নাটি। ইয়াৰ প্ৰাদেশিক সংস্কৃতিৰ সৈতে ই গভীৰভাৱে জড়িত আৰু বহু লোকে পৰম্পৰাগত সাজ-পোছাকত একেলগে গোটত পৰিবেশন কৰে। ছানক চাম, কয়াং মালাও হিমাচলৰ বিখ্যাত লোকনৃত্য।

মধ্য প্ৰদেশ

মধ্যপ্ৰদেশৰ আটাইতকৈ বিখ্যাত পৰম্পৰাগত নৃত্য শৈলী মটকী। ই এক সামূহিক নৃত্য, য’ত মানুহে ঢোলৰ স্পন্দনত ছন্দময়ভাৱে ঘূৰি ফুৰি নৃত্য কৰে। ইয়াৰ বাহিৰেও জৱাৰা, কাঠী, বাৰেদি (দীপাৱলীৰ পৰা পূৰ্ণিমালৈ পৰিবেশন কৰা নৃত্য), নৌৰাতা আদি নৃত্য শৈলী জনপ্ৰিয়।

ত্ৰিপুৰা

উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চলৰ ৰাজ্য ত্ৰিপুৰাই প্ৰাকৃতিক সৌন্দৰ্য্যৰে পৰ্যটকক আকৰ্ষণ কৰাৰ বিপৰীতে ইয়াৰ সংস্কৃতিও অতি বিশেষ। ইয়াত বহু জনগোষ্ঠী একেলগে থাকে যাৰ কাৰুকাৰ্য্যও উৎকৃষ্ট। ত্ৰিপুৰাৰ লোকনৃত্যৰ কথা ক’লে ৰেং জনগোষ্ঠীৰ হোজাগিৰি নৃত্য যথেষ্ট বিখ্যাত। উৎসৱৰ সময়ত মহিলাসকলে ৪ৰ পৰা ৬জনীয়া দলত এই নৃত্য প্ৰদৰ্শন কৰে। ইয়াৰ উপৰিও লেবাং বুমানী, হাই-হাক, ৱাংগালা আদি নৃত্যও ইয়াত বিখ্যাত।

ছিকিম

ভাৰতৰ সেই ৰাজ্যসমূহৰ ভিতৰত ছিকিমও অন্যতম য’ত বিভিন্ন ধৰ্ম, সম্প্ৰদায়, পৰম্পৰাৰ এক অনন্য সংগম দেখা যায়, আৰু ইয়াৰ মানুহবোৰো অতি বন্ধুত্বপূৰ্ণ। লিম্বো নৃত্য প্ৰধানকৈ ছিকিমত পৰিবেশন কৰা হয়। এই নৃত্যৰ সময়ত পুৰুষে ডিঙিত ঢোল ওলোমাই ৰাখে, যাক ‘চ্যাব্ৰাংছ’ বুলি কোৱা হয়। পুৰুষ-মহিলা উভয়ে এই নৃত্যটো ছন্দময়ভাৱে এই ঢোল বজাই এই নৃত্য পৰিবেশন কৰে।

তেলেংগানা

পেৰিনি শিৱতাণ্ডৱম নৃত্য মূলতঃ দক্ষিণ ভাৰতৰ তেলেংগানা ৰাজ্যত পৰিবেশন কৰা হয়, যিটো অতি প্ৰাচীন নৃত্য। এই চহকী নৃত্য ভগৱান শিৱৰ প্ৰতি ভক্তি প্ৰকাশৰ বাবে কৰা হয়। ইয়াৰ আঁৰৰ মূল উদ্দেশ্য এই নৃত্যই ‘প্ৰেৰণা’ক প্ৰতিনিধিত্ব কৰে বুলি বিশ্বাস কৰা হয়।

উত্তৰাখণ্ড

দেৱতাৰ দেশ বুলি কোৱা উত্তৰাখণ্ডে কেৱল নিজৰ প্ৰাকৃতিক সৌন্দৰ্য্যৰে মানুহক আকৰ্ষণ কৰাই নহয়, ইয়াৰ বাহিৰেও ইয়াৰ সংস্কৃতিও অতি বিশেষ। উত্তৰাখণ্ডৰ কুমাওঁৰ অতি বিখ্যাত লোকনৃত্য ছোলিয়া, য’ত শিল্পীসকলে তৰোৱাল-ঢাল লৈ নৃত্য পৰিবেশন কৰাৰ লগতে পৌৰাণিক যুদ্ধৰ সময়ত সৈনিকৰ বীৰত্বক চিত্ৰিত কৰে। ইয়াৰ বাহিৰেও ইয়াত ঝোড়া নৃত্য যথেষ্ট জনপ্ৰিয়। গড়ৱালত পাণ্ডৱ নৃত্য বিখ্যাত হোৱাৰ বিপৰীতে ইয়াৰ ৰমমান বা ৰামমান নৃত্যও ইউনেস্ক’ৰ অস্পষ্ট ঐতিহ্যৰ তালিকাত অন্তৰ্ভুক্ত হৈছে।

নাগালেণ্ড

ভাৰতৰ উত্তৰ-পূবত অৱস্থিত নাগালেণ্ড পাহাৰৰ প্ৰাকৃতিক সৌন্দৰ্য্যৰ বাবেও বিখ্যাত। বৰ্তমান সময়ত ইয়াত বিখ্যাত নৃত্যৰ কথা ক’লে আলুয়াট্টু লোকনৃত্য কন্যাক জনগোষ্ঠীৰ দ্বাৰা পৰিবেশন কৰা হয়। ইয়াৰ বাহিৰেও ইয়াত নগা যোদ্ধা নৃত্য পৰিবেশন কৰা হয়, য’ত পৰম্পৰাগত সংগীত বজোৱা হয় আৰু এক বিশেষ ধৰণৰ সাজ-পোছাক পৰিধান কৰি অতি কঠিন ভংগীমা প্ৰদৰ্শন কৰা হয়। ইয়াৰ উপৰিও চাংগাই নৃত্য, কুকি নৃত্য, অগুৰশীকুকুলা, মোডছে, সদল কেকাই আদি নৃত্যও যথেষ্ট জনপ্ৰিয়।

কৰ্ণাটক

দক্ষিণ ভাৰতৰ কৰ্ণাটক ৰাজ্যত যক্ষনাগ লোকনৃত্য পৰিবেশন কৰা হয় যিটো নাটকীয় অভিনয় হিচাপে উপস্থাপন কৰা হয়। শাস্ত্ৰী পটভূমি থকা এই নৃত্য প্ৰায় ৫০০ বছৰ পুৰণি বুলি ধৰা হয়। সাংস্কৃতিক অনুষ্ঠান, উৎসৱ আদিত দোল্লু কুনিঠা নামৰ এটা লোকনৃত্য পৰিবেশন কৰা হয়, য’ত ঘণ্টাৰ পিছত ঘণ্টা ধৰি এটা অতি গধুৰ ঢোল পাতিবলগীয়া হয়। ইয়াৰ বাহিৰেও ইয়াত বীৰগাছে নৃত্য পৰিবেশন কৰা হয় য’ত সোঁহাতত তৰোৱাল আৰু বাওঁহাতে কাঠৰ প্লেট ধৰি ৰখা হয়। আচলতে এই নৃত্যত হিন্দু পৌৰাণিক কাহিনীৰ যোদ্ধা বীৰভদ্ৰক চিত্ৰিত কৰা হৈছে।

গোৱা

গোৱা আধুনিক সংস্কৃতিৰ বাবে বিখ্যাত। ইয়াত আটাইতকৈ বিখ্যাত লোকনৃত্য হৈছে ঝাগোৰ। ইয়াৰ বাহিৰেও কুনবি নৃত্য মূলতঃ মহিলাই পৰিবেশন কৰে, য’ত খোজবোৰ অতি দ্ৰুত আৰু অতি চোকা ধৰণেৰে পৰিবেশন কৰা হয়। ইয়াৰ উপৰিও ইয়াত পৰম্পৰাগত নৃত্য শিগমো ঢোল, জংঘল আৰু তাছাৰ তালত ৰঙীন সাজ-পোছাক পৰিবেশন কৰা হয়। গোৱাৰ কংকন অঞ্চলতো ফুগড়ী নৃত্য পৰিবেশন কৰা হয়।

পশ্চিম বংগ

দুৰ্গা পূজাৰ বাহিৰেও পশ্চিম বংগ সদায় নিজৰ সংস্কৃতিৰ বাবে চহকী। ইয়াত আটাইতকৈ বিখ্যাত লোকনৃত্য ধুনচিৰ বিষয়ে বেছিভাগ মানুহেই জানে, য’ত দুৰ্গা পূজাৰ মূল আকৰ্ষণ হ’ল ধুনচি হাতত লৈ নৃত্য পৰিবেশন কৰা হয়। ইয়াৰ বাহিৰেও ইয়াত ছৌ নৃত্য অতি বিখ্যাত। এই কথাও মাতৃ দুৰ্গাৰ সন্মানত প্ৰদৰ্শন কৰা হয়। ইয়াৰ উপৰিও পশ্চিম বংগত ব্রিটা নৃত্য, গম্ভীৰা নৃত্য, সন্থল নৃত্যও পৰিবেশন কৰা হয় যিয়ে ইয়াৰ সংস্কৃতিক প্ৰতিফলিত কৰে।

হাৰিয়ানা

গাখীৰ আৰু খাদ্য উৎপাদনৰ উপৰিও উত্তৰ প্ৰদেশৰ দুৱাৰমুখ বুলি কোৱা হাৰিয়ানা ইয়াৰ ইতিহাস আৰু ধৰ্মীয় অনুষ্ঠানৰ বাবেও পৰিচিত। হাৰিয়ানাত ঘুমাৰ লোকনৃত্য অতি বিখ্যাত হোলীৰ দৰে উৎসৱত একেলগে মহিলাসকলে পৰিৱেশন কৰে। হৰিয়াদাত লুৰ নৃত্য পৰিবেশন কৰা হয় যিয়ে এগৰাকী ছোৱালীৰ অনুভৱক দেখুৱাইছে। ইয়াৰ বাহিৰেও ইয়াত খোৰীয়া লোকনৃত্য অতি বিখ্যাত যিটো প্ৰধানকৈ মহিলাসকলে বিয়াত পৰিবেশন কৰে। ধমাল, ফাগ আদি নৃত্যও হাৰিয়ানাত অতি বিখ্যাত।

ভাৰত হৈছে পৃথিৱীৰ আটাইতকৈ পুৰণি সভ্যতা। ভাৰতৰ সংস্কৃতিক বহুতো ভিন্ন প্ৰকাৰৰ সংস্কৃতিৰ সমন্বয়ত গঢ়ি উঠা এক মিশ্ৰ সংস্কৃতি বুলি কোৱা হয়। ভাৰতৰ ইতিহাসৰ পৰা এই সংস্কৃতিত গভীৰভাৱে ধাৰ্মিক প্ৰভাৱ পৰা পৰিলক্ষিত হয়।