ঘূৰ্ণীবতাহ

বায়ুমগুলীয় প্ৰবাহৰ যি অৱস্থাত এটা নিম্নচাপক কেন্দ্ৰ কৰি তীব্ৰবেগী বতাহে চক্ৰকাৰ গতি লয় তাকে ঘূৰ্ণীবতাহ বা চক্ৰবাত বোলে । ঘূৰ্ণীবতাহৰ কেন্দ্ৰত থকা নিম্নচাপৰ তুলনাত চাৰিওফালৰ বায়ুমগুলীয় চাপ বহু বেছি হোৱাৰ বাবে বতাহৰ গতিবেগ তীব্ৰতৰ হয় । ঘূৰ্ণীবতাহ প্ৰধানকৈ দুই প্ৰকাৰৰ – (১) ক্ৰান্তীয় ঘূৰ্ণীবতাহ আৰু (২) বহিঃ ক্ৰান্তীয় বা মধ্যঅক্ষাংশীয় ঘূৰ্ণীবতাহ ।

ক্ৰান্তীয় অঞ্চলত যি নিম্নচাপক কেন্দ্ৰ কৰি চাৰিওদিশৰ উচ্চচাপ অঞ্চলৰ পৰা অহা তীব্ৰবেগী বতাহে যেতিয়া চক্ৰাকাৰে বলি এক ভয়স্কৰ ৰূপ লয় তাকে ক্ৰান্তীয় ঘৰ্ণীবতাহ বোলা হয় । উল্লেখযোগ্য যে পৃথিৱীৰ আবৰ্তনৰ বাবে উত্তৰ গোলাৰ্ধত সৃষ্টি হোৱা এনে ঘূৰ্ণীবতাহ ঘড়ীৰ কাঁটাৰ বিপৰীত দিশত আৰু দক্ষিণ গোলৰ্ধত ঘড়ীৰ কাঁটাৰ দিশত বলে । ক্ৰান্তীয় ঘূৰ্ণীবতাহৰ গতিবেগ প্ৰতি ঘন্টাত ১২০ৰ পৰা ২৮০ কিলোমিটাৰমানৰ পৰা কেবাশ কিলোমিটাৰ পৰ্যন্ত হব পাৰে । ক্ৰান্তীয় চক্ৰবাত সম্পূৰ্ণভাৱে সাগৰীয় পৰিৱেশৰ প্ৰভাৱত কেৱল গ্ৰীষ্মকালতেই উৎপত্তি হয় । ইয়াৰ নিম্নচাপ কেন্দ্ৰটো সম্পূৰ্ণ হোৱাৰ পিছত ই সাগৰীয় উপকূল আৰু ক্ৰমে স্থলভাগলৈ ধাবিৰ হয় ।

নাতিশীতোষ্ণ আৰু উচ্চ অক্ষাংশ অঞ্চলত সৃষ্টি হোৱা ঘূৰ্ণীবতাহক বহিঃ ক্ৰন্তীয় ঘূৰ্ণীবতাহ বা Extra- Tropical বোলা হয়। বহিঃ ঘৰ্ণীবতাহ উত্তৰ আৰু দক্ষিণ গোলাৰ্ধৰ ৩০০ ৰ পৰা ৬৫০ অক্ষাংশ অঞ্চলত উৎপত্তি হয় । প্ৰধানকৈ ভিন্ন বৈশিষ্ট্যৰ বায়ুৰ ঢৌ মিলনৰ ফলত সৃষ্টি হোৱা বাতাগ্ৰত এনে চক্ৰবাতৰ উৎপত্তি হয় বাবে ইয়াক তৰঙ্গ ঘূৰ্ণীবতাহ বুলিও কোৱা হয় । উল্লেখযোগ্য যে শীতল মেৰু বতাহ আৰু ক্ৰন্তীয় উষ্ণ বতাহৰ মিলনৰ ফলত বাতাগ্ৰৰ সৃষ্টি হয় । যেতিয়া ক্ৰান্তীয় অঞ্চলৰ উষ্ণ বতাহ আৰু মেৰু অঞ্চলৰ শীতল বতাহ মধ্য অক্ষাংশ অঞ্চলত থকা নিম্নচাপকেন্দ্ৰৰ দ্বাৰা আকৰ্ষিত হৈ মিলন হোৱাৰ ফলত সৃষ্টি হোৱা মেৰু বাতাগ্ৰত যি বায়ুমগুলীয় অস্থিৰতাৰ উদ্ভৱ হয় তাকে বহিঃ ক্ৰান্তীয় ঘূৰ্ণীবতাহ বোলা হয় ।