চীনৰ সৈতে বাংলাদেশৰ চুক্তি, কিয় সৰ্বনাশ হোৱাৰ অনুভৱ দেশখনৰ লোকৰ?

বাংলাদেশৰ অন্তৱৰ্তীকালীন চৰকাৰৰ মুখ্য উপদেষ্টা মহম্মদ ইউনুছে শেহতীয়াকৈ চীন ভ্ৰমণ কৰিছে । তেওঁ চীনৰ ৰাষ্ট্ৰপতি জি জিনপিঙৰ সৈতে সাক্ষাৎ কৰে । এই সন্দৰ্ভত বাংলাদেশত চাঞ্চল্যৰ সৃষ্টি হৈছে । উত্তেজনাৰ অন্ত নাই, প্ৰেছ সচিবগৰাকীয়েও কয় যে এই বৈঠকখন যথেষ্ট সফলতা লাভ কৰিছে । কিন্তু বাংলাদেশৰ ভিতৰতে এটা চোৰাং ব্যৱসায়ৰ নেটৱৰ্ক গঢ় লৈ উঠিছে । এই জিনপিং-য়ুনুছৰ সাক্ষাৎকাৰক লৈ শুনা গৈছে নেতিবাচক সুৰ ।

বাংলাদেশৰ ৰাজনৈতিক বিশ্লেষক জাহেদ উৰ ৰহমানে মহম্মদ ইউনুছৰ চীন ভ্ৰমণৰ সন্দৰ্ভত কয়, “ইয়াক লৈ উত্তেজিত হোৱাৰ কোনো কাৰণ নাই । মই ভাবো ইউনুছ চৰকাৰৰ হাতত বহুত বেছি কৰাৰ ক্ষমতা আছিল, কিন্তু তেওঁলোকে বহু কম কাম কৰিছে।”

চীনৰ সৈতে চুক্তি স্বাক্ষৰ সন্দৰ্ভত তেওঁ কয়, “এই চুক্তিখন অতি সহজ কথা । পাঁচটা যৌথ ঘোষণা কৰা হৈছে । প্ৰেছ সচিবগৰাকীয়ে কয় যে আলোচনা অতি সফল আছিল । অন্তৱৰ্তীকালীন চৰকাৰৰ লক্ষ্য হ’ব লাগিছিল বাংলাদেশত চীনৰ উৎপাদন বৃদ্ধি আৰু ঋণৰ সুতৰ হাৰ হ্ৰাস কৰা । চীনে ২.১ বিলিয়ন ডলাৰ বিনিয়োগ কৰাৰ প্ৰতিশ্ৰুতি দিছে । ইয়াৰ দ্বাৰা মংগলা বন্দৰৰ উন্নয়নৰ বাবে ৪০ কোটি ডলাৰ যোগান ধৰা হ’ব।”

কিন্তু বাংলাদেশে এই ধন আচলতে পাবনে? টকাৰ প্ৰলোভনত পৰি বিপদৰ সৃষ্টি হ’ব নেকি? চীনৰ ঋণৰ ফান্দৰ সন্দৰ্ভত সকীয়াই দি জাহেদ উৰ ৰহমানে কয়, “চীনৰ ঋণ আচলতে অতি বিৰল । বিগত হাছিনাৰ যুগতো আমি ডাঙৰ ঋণৰ কথা শুনিছিলো, কিন্তু প্ৰতিশ্ৰুতি দিয়া ধনৰ মাত্ৰ ২৫ শতাংশহে ৯ বছৰত আহিছে । ২০২৮ চনলৈকে চীনলৈ শুল্কমুক্ত আৰু কোটামুক্ত প্ৰৱেশ লাভ কৰিব । বাংলাদেশে এতিয়াও চীনলৈ শুল্ক ৰপ্তানিৰ সীমা স্পৰ্শ কৰিব পৰা নাই । কোনো লাভ হোৱা নাই, ইউৰোপ আৰু আমেৰিকাৰ দৰে চীনত কোনো সুবিধা লাভ কৰা নাই, তাত কাপোৰ ৰপ্তানি কৰিব পাৰি ।”

চীনে দেশখনক কেনেকৈ ঋণত আৱদ্ধ কৰি ৰাখে সেই সন্দৰ্ভত তেওঁ কয়, “চীনৰ ঋণৰ ৰেহাইৰ সময়সীমা থাকিলেও এই ধন লাভ কৰিবলৈ ডেৰ-দুবছৰ সময় লাগে । চীনেও ঋণ পৰিশোধৰ সময়সীমা ৩০ বছৰলৈ বৃদ্ধি কৰিব লাগে । কিন্তু এইবাৰো চীনে সন্মতি দিয়া নাই ।”

জাহেদ উৰ ৰহমানেও ৰহিংগীয়া সমস্যাৰ বাবে চীনক জগৰীয়া কৰে । তেওঁ কয়, “ৰোহিংগীয়া সংকট আচলতে চীনৰ বাবে । ২০১৮ চনত চীনে শ্বেখ হাছিনাৰ সৈতে চুক্তি কৰিছিল যে ৰোহিংগীয়াসকলক বাংলাদেশত আশ্ৰয় দিয়া হ’ব । বিনিময়ত চীনে হাছিনাক সহায় কৰিছিল । চীনে জুন্টা নিয়ন্ত্ৰণ কৰিব পাৰিলেহেঁতেন । এতিয়া আৰাকান সেনাই ৰাখাইন ষ্টেট দখল কৰিছে । এই ক্ষেত্ৰত চীনে বাংলাদেশক সহায় কৰিব পাৰিলেহেঁতেন ।”

তেওঁ লগতে প্ৰশ্ন উত্থাপন কৰে যে ইউনুছ চৰকাৰে কিয় তীস্তা বিষয়ত মাত মতা নাছিল । তেওঁ কয়, “চীনক মংগলা বন্দৰ দিয়া হৈছে । চীনে বহুদিনৰ পৰা চেষ্টা কৰি আহিছে । ই নিজাকৈ বন্দৰ নিৰ্মাণ কৰি আছে, সাগৰত মুকুতাৰ খনি নিৰ্মাণ কৰিব বিচাৰিছে । শ্বেখ হাছিনাই জানুৱাৰী মাহত কৈছিল যে ভাৰতক মংগলা বন্দৰ দিয়া হ’ব । চীনে মংগলা বন্দৰত বিনিয়োগ কৰিব সেয়া নতুন কথা নহয় । ইয়াৰ কৃতিত্ব ল’ব পৰা একো নাই । কিয় তীস্তাৰ বিষয়ে কোনো কথা হোৱা নাছিল? যেতিয়া বিএনপিৰ নেতা চীনলৈ গৈছিল, তেতিয়া তেওঁ তীস্তা প্ৰকল্পৰ কথাও কৈছিল । আচলতে চৰকাৰে নিবিচাৰে । মুখ্য উপদেষ্টাগৰাকী ভাৰত ভ্ৰমণৰ বাবে যাব খুজিছে । ভাৰত সেই বিষয়ত মান্তি হোৱা নাই । ড’নাল্ড ট্ৰাম্পৰ প্ৰশাসনত কেবাজনো ভাৰতীয় আছে, হয়তো সেই বাবেই । চীনৰ পৰা একো পোৱা নাযায় ।”